Reviews

Wn i ddim a ddylwn i eich annog i ddarllen y casgliad hwn o straeon byrion ai peidio – fe fydd yn gofyn dewrder, does dim amheuaeth am hynny!

Dywedir wrthym ar y clawr fod yr awdur sy’n dod o Fôn, (‘Ynys Dywyll’ y Derwyddon), wedi magu diddordeb mewn llenyddiaeth ganoloesol wrth astudio ym Mhrifysgol Caergrawnt. Llwyddodd i droi'r diddordeb hwnnw’n greadigaethau llenyddol cwbl gyffrous a thra gwahanol i ddim a ddarllenais ers tro byd.

Yn y stori gyntaf un fe ddeuir ar draws hen lawysgrif yn nyfnderoedd archifau’r Brifysgol. Hwn yw’r 'Llyfr Glas' ac er y rhybudd pendant i beidio’i ddarllen, dyna a wneir, wrth gwrs! Beth a gawn ynddo yw nid yn unig gronicl cynnar o’n hen chwedlau ond hefyd fersiwn o Bumed Gainc y Mabinogi, rhywbeth nad oedd neb wedi dod ar ei draws o’r blaen.

Mae’r darganfyddiad yn arwain at gyfres o storïau cydgysylltiol ond cwbl annibynnol ar ei gilydd sy’n ymwneud â’n chwedloniaeth gynnar. Storïau ydynt sydd wedi eu gwreiddio yn ddwfn yn ein chwedlau cynharaf, ond yn perthyn ar yr un pryd i’n bywydau ni heddiw. Cyflwynir ni i fyd o ‘leisiau a drychiolaethau’, peryglon a bygythiadau. Yn ‘Y Gwyliwr ar y Tŵr’, stori sy’n adleisio chwedl Cantre’r Gwaelod, fe ddaw’r bygythiad o gyfeiriad y môr. Mae ‘Cysgod y Crafanc’ wedyn wedi ei lleoli ar fferm gyfoes lle megir merlod ac fel stori drawiadol arall, ‘Rigantona’, mae’n ein hatgoffa yn gryf o chwedl Pwyll Pendefig Dyfed. Mae ‘Arswyd y Maen’ yn mynd â ni i gynteddau tywyll o dan feini’r Orsedd. Cawn fod yna bresenoldeb sinistr ym mhob man bron, boed hynny mewn coedwig, ogof neu ddyfroedd dyfnion rhyw lyn pellennig. Hyd yn oed mewn tafarn ym Mangor Ucha ni ellwch ymddiried mewn cyfaill sydd wedi dod i rannu peint tawel gyda chi. A gochelwch rhag mynd i neuadd gymunedol sy’n ddiniwed yr olwg. Mae yna gyntefigrwydd maleisus o’ch cwmpas ym mhobman ...

Mae’r straeon yn llawn digwyddiadau a marwolaethau anesboniadwy ac ambell ddiflaniad na ellir ei egluro, heb sôn am lofruddiaethau gwaedlyd. Cawn y cyfan yn cyrraedd penllanw llawn arswyd yn y stori olaf gyda’r ymweliad ag Annwfn.

Nid cyfrol i’r darllenydd ofnus yw hon, felly. Ond fe allaf dystio y bydd y sawl sy’n ddigon dewr i fynd i’r afael â hi yn cael blas garw ar bori rhwng y tudalennau, gan ddymuno gwneud hynny dro ar ôl tro.
*Dafydd Morgan Lewis @ www.gwales.com*